نگاهی به تئاتر خیابانی
هنر نمایش دارای اعجاز درونی است
بهار لطافتیان - کارشناس ارشد کارگردانی تئاتر، تئاتر خیابانی تئاتری اجتماعی است که با اعتراض به وضع موجود جامعه در قالب یک طرح، ایده یا داستان در میان مردم به نمایش درمیآید. آنچه درتئاترخیابانی اهمیت فراوان دارد- جدای از شیوه ی اجرای خلاقانه و تاثیر گذار - مضمون است که میتواند برگرفته از واقعیتها و مشکلات روزمره جامعه ای که در آن زندگی می کنیم باشد.
تئاتر خیابانی مضامینش را از زندگی شهری ومشکلات روزانهای که مردم با آن در گیر هستند گرفته و با ارایه ی هنرمندانه ی آن سعی می کند بیانگر دردها،رنجها، خوشیها و ناخوشیهای طبقات مختلف جوامع بشری در قالب تکنیک ها ی اجرایی خلاقانه و بهره مندی از مضامین سرگرمکننده،فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی در کوچه و بازار باشد.
تاتر خیابانی یعنی ارتباط بی واسطه مخاطب و تاتر،یعنی حضور و دخالت تماشاگر در روند اجرا،یعنی درگیر شدن مخاطب با اجرا،اساس این تاتر بر رابطه ی انسان با انسان استوار است.با این قابلیت که در بازسازی زندگی، قابلیت اجرای بی واسطه ،باور پذیری و جذابیت را به همراه دارد.
در این نوع تئاتر تماشاگرو بازیگر برخلاف تئاتر های صحنه ای به معنایی دیگر و نوعی ارتباط متفاوت تر دست پیدا کرده وگاهی با مشارکت تماشاگر در اجرا هنرمند و تماشاگر با هم یکی شده و ارتباط بین بازیگر و تماشاگر در بالاترین حد ممکن به وجود می آید.
از آنجاکه هنر نمایش دارای اعجازی درونی ست،این قدرت و ویژگی را دارد که با کمترین امکانات، مفاهیم و معانی بزرگ انسانی را به مخاطب انتقال داده و در این مسیر به نقد و واکاوی جریان های اجتماعی بپردازد.و با طرح موضوع های مهم به رواج پرسش گری، نقد و آگاهی در جامعه بیانجامد.
در تئاتر خیابانی همانند نمایش های میدانی و فضای باز خودمان به جای اینکه مردم به طرف نمایش کشیده شوند ، نمایش به میان مردم می رود و به توسعه این هنر و شناسانده شدن و پذیرفته شدن آن نزد مردم کمک میکند و این رغبت را میتواند در آنان به وجود آورد که به تئاتر نگاه راغب تری داشته باشند ، چرا که رسالت تئاتر خیابانی بردن این هنر در میان مردم و مواجه ی تماشاگر با آن خارج از موانع بعضا دست و پا گیر نمایش های صحنه ای است.
با توجه به اینکه دو وجهه تراژدی و طنز در تئاتر خیابانی وجود دارد اگر با درون مایه طنز اجرا در آید جذب مخاطب در تئاتر خیابانی موثر تر واقع می شود، البته با توجه به قرار گرفتن در موقعیتی خاص می توان از تراژدی هم استفاده کرد .
اجرای تئاتر خیابانی می تواند فرهنگ دیدن تئاتر را در جامعه رواج دهد و مردمی که از تئاتر روی گردان شده اند را دوباره با سالنهای تئاتر آشتی دهد.
پیش ترها گفته می شد که : تئاتر خیابانی تئاتری است که به سرعت، بدون مقدمه شکل می گیرد و نیاز به دکور، نور و نیروی انسانی بیشتر و ... ندارد و نسبت به تئاتر صحنه ای در مدت زمان خیلی کم آماده اجرا می شود و از هزینه کمی برخوردار است و همانند تئاتر صحنه ای نیاز به مکان خاص جهت تمرین ندارد پس کاری سهل تر و بازده ای سریعتر نسبت به تئاتر صحنه ای دارد ، اما تاتر امروزه، از نظر ساختار و شکل ارائه، گستردگی فراوانی یافته و شکل های گاه بدیعی چون ( تاتر خیابانی، تاتر محیطی، تاتر مواجه ،تاتر پوچی و....)که هم در شکل اجرا و هم در ساختار نمایشنامه دست به نوآوری می زنند.
نمی توان منکر این امر شد که فن آوری های جدید به عنوان دستاورد بشر به جهت باز کردن و ابداع افق های گسترده تر پیش روی هنرمندان نمایش گاه به شدت ،ضرورت خود را برای پیشبرد کار قطعی میکند و لذا از بهره گیری از آن گریزی نیست.
در اینکه امکانات و فن آوری های جدید لزوما باید همپای نمایش بکار گرفته شود،شکی نیست اما تاتر این ظرفیت را دارد که از هر امکان کهنه و نویی بهره بگیرد.
استفاده از امکانات و تکنولوژی ، شیوه های هوشمندانه و نوگرایانه و متنوع روز دنیا بسیار ضروری ست، که متاسفانه تئاتر ما در این خصوص با استانداردهای روز دنیا فاصله ی قابل توجه ای دارد ومشکلات عدیده ای همچون عدم اختصاص بودجه های سالیانه و برنامه های مدون آموزشی و اجرایی ، حمایت های بسیار ناچیز مالی از پژوهش های حوزه ی تاتر خیابانی عدم حمایت مالی مناسب از گروه های فعال در استان ها این فاصله ها را عمیق تر می کند.
استفاده از امکانات تاتر نور ،صوت و مدیا ،شکلی از تاتر دیجیتال را پیش روی گروه اجرایی و مخاطب قرار می دهد که احتمالات و امکانات هنری مربوط به رویارویی و مواجه واقعیت و واقعیت شبیه سازی شده را پیش چشم ما قرار می دهد....چنانچه در الزامات تاتر دیجیتال ویک از ضرورت ها، اجرای زنده ست که اجرا کنندگان در فضایی مشترک با تماشاگر حضور داشته باشند...و تکنولوژی بخش ضروری و ذاتی اجرا محسوب گردد و محتوای این نمایش ها باید توسط هنرمندان از متن تا موسیقی و دکور و بازی و اجرا برای تماشاگران حاضر ساخته شده باشد، که تنها مراحل و خصوصیات محدودی از تعامل و تقابل تکنولوژی و کامپیوتر را در بر گیرد.